تاریخچه نیروی هوایی ایران

 در ۲۵ فوریه ۵(۱۹۲۵  اسفند ۱۳۰۴) اولین خلبان ایرانی که کلنل احمدخان نخجوان نام داشت یک هواپیمای برژت -۱۹ را با پرچم و نشان ایران از فرانسه به پایگاه قلعه مرغی تهران پرواز داد. کلنل نخجوان در فرانسه دوره دیده بود و فقط ۲۰۰ ساعت پرواز داشت. بدین ترتیب در این تاریخ اولین هواپیمای نیروی هوایی ایران با خلبانی یک ایرانی مرزهای بین المللی را درنوردید و به فضای پروازی ایران رسید. در این زمان دیگر خلبانان ایرانی تحت نظارت یک استاد خلبان آلمانی به نام «شفر» در ایران دوره می دیدند.

خرید هواپیما قسمت آسان کار بود. آموزش خلبانان برای پرواز کردن با آنها، نفرات پشتیبانی زمینی برای نگهداری و تعمیر آنها و ساختن فرودگاه ها قسمت سخت کار بود که زمان هم می برد. در همین دوره زمانی نیروی هوایی ایران از قالب یک اداره کوچک در ستاد فرماندهی ارتش خارج شده و به یک نیروی جداگانه تبدیل شده بود که «نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی ایران» نام گرفته بود؛ اولین فرمانده نیروی هوایی ایران هم کسی نبود به جز کلنل احمدخان نخجوان.

در سال ۱۹۲۴ (۱۳۰۳) اولین گروه از دانشجویان دوره خلبانی و تکنسین پرواز به روسیه و فرانسه فرستاده شدند. بعدها در سال ۱۹۲۹ (۱۳۰۸) ایران ۱۵ خلبان داشت که شش نفر از آنها در مدرسه پرواز ایستر فرانسه و ۹ نفر دیگر در مدرسه پرواز سباستوپول روسیه آموزش خلبانی دیده بودند. در این سال IIAF مخفف Imprial Iranian  Air Force دارای ۳۳ فروند هواپیما از ۹ مدل مختلف بود. طی ۱۵ سال به یعنی تا آغاز جنگ جهانی دوم  بیش از ۳۰۰ هواپیما از ۱۸ مدل مختلف در اختیارنیروی هوایی ایران بود. در همان زمان هشت پایگاه هوایی که مدارس آموزش خلبانی و یک مرکز آموزش تعمیرات و نگهداری را شامل می شدند ساخته شده بود. یک کارخانه مونتاژ هواپیما به نام «شهباز» هم ساخته شده بود که قادر بود سه مدل مختلف هواپیما را مونتاژ کند. در سال ۱۹۴۱ (سوم شهریور ۱۳۲۰) بی طرفی ایران در جنگ جهانی دوم نقض شد و نیروهای هوایی و دریایی انگلیس و روسیه از شمال و جنوب به ایران حمله کردند. نیروی هوایی جوان ایران که به تازگی به ساختن ساختارهای اساسی خود مشغول شده بود، تحت هیچ شرایطی توانایی رویارویی با این نیروی عظیم و توانمند را نداشت. با این وجود تعدادی از پرسنل جوان این نیرو تصمیم به مقابله با بیگانه گرفتند و با کنترل پادگان قلعه مرغی دو هواپیما از این پادگان به خلبانی سروان وثیق و استوار شوشتری که با شلیک ضدهوایی مواجه شده و به ناچار آسمان تهران را ترک کردند. نیروهای ائتلاف انگلیس و روسیه کنترل دو پایگاه هوایی ایران را در دست گرفتند. آنها به ترتیب در مهرآباد و قلعه مرغی مستقر شدند. از نیروی هوایی جوان ایران تقریباً هیچ چیز باقی نماند.

پس از پایان جنگ ارتش بریتانیا ایران را ترک گفت اما ارتش روسیه از ترک ایران سر باز می زد و کنترل شمال ایران را در اختیار داشت. سه ماه پس از این اتفاق نیروهای سرخ روسیه ایران را ترک گفتند. پس از این نیروی هوایی ایران همیشه به عنوان نیروی برتر در خاورمیانه شناخته می شود. موقعیت استراتژیک ایران توسط آمریکا نادیده گرفته نشد و آمریکا از اوایل دهه ۱۹۶۰ شروع به فروش تعداد زیادی از هواپیماهای پیشرفته خود به ایران کرد. در سال ۱۹۶۵ میلادی ایران اولین هواپیماجت خود با نام اف - ۸۴ جی جت ثاندر دریافت کرد. در سال ۱۹۶۵ هواپیماهای اف-۵ فریدم توسط ایران خریداری شدند و به دنبال آن در سال ۱۹۶۸ اف-۴ فانتوم هم به ایران فروخته شد. در سال ۱۹۷۰ ایران دارای قوی ترین نیروی نظامی در منطقه بود. قبول فروش هواپیماهای فوق پیشرفته اف-۱۴ ای تام کت به همراه موشک های پیشرفته ای آی ام - ۵۴ فینیکس از سوی آمریکا به ایران نشان دهنده روابط بسیار گرم بین ایران و آمریکا بود. در پی وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ دکترین و استراتژی نظامی ایران تغییر یافت و ایران دیگر به خرید تسلیحات پیشرفته و گرانقیمت علاقه نشان نداد و همین باعث ایجاد نوعی تغییر قدرت در منطقه شد. ایران دیگر نه تنها دوست صمیمی آمریکا نبود، که به خاطر سیاست های امپریالیستی و ضد انسانی آمریکایی به دشمن اصلی آن تبدیل شد. آمریکا و دیگر کشورهای غربی تحریمی نظامی علیه ایران اتخاذ کردند. کمک های آمریکا قطع شده بود و نیروی هوایی ایران از فرار و برکناری افسران زمان شاه رنج می برد که همین امر به پایین آمدن سطح سرویس دهی در نیروی هوایی منجر شده بود. به دلیل تحریم تسلیحاتی ایران و نرسیدن قطعات مورد نیاز، آمار عملیاتی نیروی هوایی ایران سریعاً رو به کاهش بود. پس از انقلاب نیروی هوایی به «نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران» که خود ارتشیان به آن «نهاجا» می گویند تغییر نام داد. نام انگلیسی آن هم Islamic RepubLic of Iran Air Force است که به اختصار IRIAF خوانده می شود. در همین اوضاع و احوال عراق با مناسب یافتن فرصت درصدد برآمد تا با حمله به ایران قسمت های وسیعی از خاک ایران را ضمیمه قلمرو خود کند؛ به همین خاطر در ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ (۳۱ شهریور ۱۳۵۹) با یورشی عظیم به خاک ایران از طریق هوا، زمین و دریا جنگ تحمیلی هشت ساله را علیه ایران آغاز کرد. جنگ با حمله هوایی نیروهای عراقی به شش پایگاه نیروی هوایی ایران و چهار پادگان آغاز شد و همزمان چند لشکر و تیپ مستقل عراق در چهار محور از طول ۷۰۰ کیلومتر مرز مشترک با ایران به عمق خاک ایران یورش بردند. اولین حمله هوایی عراق چندان موفقیت آمیز نبود. دلایل آن را می توان به برنامه ریزی ناکافی و نادرست عملیات، نداشتن اطلاعات کافی از اهداف و استفاده نامناسب از بمب های جی پی(بمب هایی که هدف خاصی ندارند و برای انهدام کلی به کار می روند) برشمرد. در مهرآباد یک هواپیمای اف-۴ ای در هنگام جابه جایی برای در امان ماندن از حملات دشمن دچار سانحه شد و از همدان هم گزارش هایی در مورد خسارت یک فروند اف-۴ رسید.

Image

اولین عملیات هوایی ایران در پاسخ این حمله و بلافاصله پس از آن در خاک عراق موفقیت آمیز بود. در این عملیات چهار فروند هواپیمای اف-۴ به پایگاه دریایی الشعبیه در نزدیکی بندر ام القصر حمله بردند. این چهار فروند هواپیما که ۴۵۰ کیلوگرم بمب بر سر این پایگاه ریختند عملیات خود را از پایگاه بوشهر شروع کردند. در میان اهداف چندباطری موشک ضد کشتی وجود داشت. این عملیات تلافی جویانه نیروی هوایی ایران به قدری سریع بود که خط پدافند عراق در طول مسیر پرواز دچار غافلگیری شده بود. روز بعد در عملیاتی غیرقابل باور ۱۴۰ فروند از جنگنده ها و جنگنده بمب افکن های ایران به ویژه اف-۴ و اف-۵های پایگاه های بوشهر، همدان و تبریز توانستند با نفوذ خود به خاک عراق تلفات سنگینی به پایگاه ها و تاسیسات نظامی عراق وارد کنند. در اولین روزهای جنگ چندین حمله هوایی دیگر به تاسیسات نظامی عراق از قبیل ام القصر انجام شد. در یکی از این حملات دو فروند اف-۴ که هر کدام شش بمب جی پی ۳۴۰ کیلوگرمی حمل می کردند به تاسیسات نظامی دریایی و کشتی های موشک انداز عراق حمله بردند. در حدود ۲۰ دقیقه بعد یک فروند هواپیمای آر اف-۴  ای عکس های شناسایی از منطقه گرفت که نشان می داد کشتی ها و تاسیسات بندری دچار صدمات و خسارات سنگینی شده اند.

Image

تاکتیک کلی در طول انجام چنین عملیات هایی رسیدن به هدف از راههای مختلف، انجام یک

پاپ -آپ بیش از رسیدن به هدف و شیرجه زدن روی هدف برای انهدام آن است. در هنگام بازگشت دو اف-۴ یکی از آنها توسط یک موشک سام مورد اصابت قرار گرفت که باعث آسیب دیدن برخی از سیستم های آن شد اما همچنان می توانست پرواز کند. اما آتش خاموش کن ها کار نکردند و بال راست - محل اصابت موشک - آتش گرفت. باند فرود نزدیک ترین پایگاه هوایی هم به دلیل هجوم اولیه ارتش عراق برای فرود مناسب نبود و به همین خاطر مجبور به فرود در یک باند ناآماده با سرعت بالا شد.

چرخ ها ترکیدند و هواپیما در حالی که سرنشینان آن اجکت کرده بودند از انتهای باند خارج شد. بعدها این هواپیما با تعویض بال و دیگر تعمیرات دوباره به جنگنده های مورد استفاده در جنگ پیوست. این تعویض بال که اولین بار در ایران انجام می شد را می توان نقطه آغاز انجام کارهای غیرممکن در نیروی هوایی دانست. در اولین ماههای جنگ «نهاجا» تلاش های خود را به جلوگیری پیشرفت نیروی زمینی ارتش عراق معطوف کرده بود. جنگنده های ایرانی برای این کار با استفاده از راکت های ضد زره دانه به دانه تانک ها و زره پوش های عراق را شکار می کردند و حتی گاهی اوقات تا ارتفاع سه تا چهار متر زمین هم پایین می آمدند. در مقابل عراق هم از هواپیماهای میگ-۲۱ و میگ-۲۳ برای پوشش نیروی زمینی خود استفاده می کرد که این پوشش به ناچار منجر به درگیری هوایی بین ایران و عراق می شد که می توان پیروزی های ایران در این زمینه را بیشتر از عراق دانست. مخصوصاً در اوایل جنگ که آنها در مقابل هواپیماهای اف-۱۴ ایران توانایی انجام هیچ عملی را نداشتند که در اواخر جنگ با خرید میراژ اف-۱ از فرانسه توانستند کمی جنگ های هوایی را متعادل کنند.

جنگ تحمیلی علیه ایران علاوه بر خسارات و تلفات جانبی بسیار، دستاوردهای ارزنده ای برای نیروی هوایی ایران داشت. نیروی هوایی در این هشت سال توانست به تکنولوژی ساخت بسیاری از قطعات مورد نیاز خود دست یابد و در برخی موارد به خودکفایی برسد. پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۷) تنها خریدهای ایران از غرب ۳۵ فروند پیلاتوس پی سی-۷ ، ۱۵ فروند پی سی-۶ و ۱۵ توکانوی آموزشی ای ام بی۳۱۲ ساخت برزیل بوده است. این خریدها بین ۱۹۸۳ تا ۱۹۹۰ انجام شده اند. مهم ترین خریدهای غیرغربی ایران پس از انقلاب از چین با اف-۶ (میگ -۱۹)، اف۷ ام (میگ -۲۱) و هواپیمای ترابری و ای-۱۲ و از روسیه با میگ-،۲۹ آنتونوف-،۷۴ چند فروند سوخو۲۴  ام کی وای ال-۷۶ تی دی بوده است

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: